3. Mustafa, 28 Şubat 1717 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Babası 3. Ahmed, annesi ise Mihrişah Sultan’dır. İyi bir saray eğitimi görmüştür. Şehzadeliği sırasında kafes usulüne göre yaşamıştır. Gençlik yılları Lale Devri’ne denk gelmiştir. Tahtta 3. Osman oturmaktaydı. 3. Osman’ın vefat etmesi üzerine 30 Ekim 1757 tarihinde tahta oturdu. Osmanlı İmparatorluğu’nun 26. padişahı ve 105. İslam halifesidir. 16 yıl tahtta oturmuştur.

Tahta çıktığında Avrupa’da yedi yıl savaşları devam ediyordu. Fransa ve Prusya, Osmanlı İmparatorluğu’nu kendi taraflarına çekmeye çalışıyorlardı. Ancak Sultan Mustafa, Fransa ve Prusya’nın çıkarları için Osmanlı’nın savaşa katılmasını istediklerini ve savaşın Osmanlı’ya zarar vereceğini anladı. Savaşa katılmamanın doğru olacağına karar verdi. 3. Mustafa dönemi, Osmanlı için yenilenme dönemidir. Ekonomik ve askeri alanda bir çok yenilik yapıldı. Eskimiş ve devlete yük olan kurumlar elden geçirildi ve yenilendi. Osmanlı İmparatorluğu için önem arz eden kalelerin de savunması güçlendirildi.

Lehlerin, Ruslardan kaçıp Osmanlı’ya sığınmaları üzerine, Rusya sınırı geçti ve Osmanlı topraklarında katliamlar gerçekleştirdi. Osmanlı’ya karşı daha bir çok kışkırtmada bulunan Rusya’ya, 1768 yılında savaş ilan edildi. 1 yıl sonra da Kırım Hanı Giray, Rusya ordusunu hezimete uğrattı. Aynı yıl Hotin zaferi kazanıldı. Rusların durmamaları üzerine bir sefer daha yapıldı ve bir zafer daha kazanıldı. Ruslar, yenilmelerine rağmen durmadılar. Rus donanması, bu sefer Akdeniz’de katliamlar gerçekleştirdi. Bu katliamların üzerine tekrardan Rusların üzerine sefer düzenlendi ve Osmanlı ordusu galip geldi. Ruslar yenilgilerinden sonra Çeşme yakınlarında bulunan Osmanlı donanmasını yaktılar. Kırım halkını kandırarak Osmanlı’dan ayıran Rusya, Kırım’ı ikiye ayırdı ve işgal etti. Sultan Mustafa’nın son dönemlerinde Özü, Yerköyü, Silistre ve Varna zaferleri kazanıldı. 3. Mustafa, Osmanlı-Rus Savaşı devam ederken 21 Ocak 1774 tarihinde hayatını kaybetti. 3. Mustafa’nın yerine tahta 1. Abdülhamid oturdu.